|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
TEKENKISTJES VOOR
HOUTSKOOL EN KRIJT (privécollectie
JCdH, kistjes zijn niet te koop) Artists charcoal set and artists chalk set for charcoal drawing and chalk drawing (private collection JCdH) Translation into English of this page by Google (If the translation into English of this page is not completed then go back to the Dutch page and click the translation link again.) |
Schuifdekselkistje met attributen die bij het tekenen met houtskool en siberisch krijt worden gebruikt.
Paletkistje (duimkistje/ stumping palette box) met attributen die bij het tekenen met drie kleuren droog krijt worden gebruikt. Het duimgat zit in het vakje rechtsboven.
Met vragen over of aanvullingen op beide overzichten en de overige informatie op deze pagina kunt u de auteur per email benaderen:
Houtskooldoosje naar oud Engels model
Houten kistje (buitenmaten: 35 x 138 x 222 mm) met schuifdeksel, gevuld met gereedschappen voor het tekenen met houtskool.
Kistje en inhoud is gebaseerd op een mahonyhouten model dat in Engeland door de firma Reeves is uitgebracht in het begin van de 20e eeuw.
Inhoud:
schuurplankje, fixatiefspuitje, koolpotlood, antieke tweezijdige houtskoolhouder,
(antieke) eenzijdige houtskoolhouder, stukjes houtskool en siberisch krijt, doezelaar,
puntenslijper, kneedgum, vlakgum en potloodje, papierklemmetje, glazen flesje
met houtskoolpoeder (of siberischkrijtpoeder), doosje met tekenpunaises en
een flesje fixatief .
Kistje van Bourgeois Ainé - Paris met tekenmaterialen en tekengerei
(mogelijk al voor 1925 tot aan 1966, het overnamejaar van Bourgeois Ainé door Lefranc)
Tekenkistje van gevernist notenhout (no. 333 in catalogus van Bourgeois Ainé -Paris, 1925).
Formaat kistje 24x16 cm. (boîte garnie pour le dessin). Met haakjes en handvat (à crochets et poignée)
Cataloguspagina uit 1925. Zie nr. 333. Prijs gevuld kistje in 1925: FFR.: 42,-- | Velletje of doezelaar gemaakt van Amadou in Amerikaanse catalogus uit 1898.
Bovenaanzicht van het tekenkistje. Rechtsboven is het afdekplankje te zien dat onder de twee lipjes wordt geschoven en met een draaibaar lipje wordt vastgezet. De inhoud van de kist wordt op die wijze bij vervoer op z'n plaats gehouden. Uitgestald ligt de inhoud die bij verkrijging van het kistje aanwezig was.
Volgens de catalogus uit 1925 dient de inhoud van dit kistje te bestaan uit: crayons à dessin et mine de plomb, fusains, sauce en étui (ontbreekt), gomme et amadou (ontbreken) , punaises, canif (=zakmes, ontbreekt), porte-crayons (slechts één aanwezig), estompes (diverse luxe soorten aanwezig), vaporisateur (ontbreekt), album à dessin et modèles (ontbreken beide).
Amadou werd rond 1879 als velletje en ook in opgerolde vorm, gebruikt als materiaal om vlakken met een gelijkmatige toon in te vegen (zie blz. 9, onderaan). Ook in een Nederlands boekje over o.a. tekenen met houtskool en krijt, uit de veertiger jaren van de 20e eeuw, wordt het nog vermeld. Amadou is anno 2013, in velletjes op formaat van 10,5 x 15 cm. of kleiner, bij sommige hengelsportzaken te koop.
Gedémonteerde oude doezelaar (Fr.= estompe). Gemaakt van een velletje zacht leer. De doezelaar zat in een Frans kistje met oude tekenspullen. De afbeeldingen tonen het velletje in vochtige, uitgevouwen toestand (voor- en achter) en weer opgerold in vochtige toestand. Tijdelijk is een elastiekje om het rolletje gedaan om het in de oorspronkelijke vorm te laten drogen.
Lengte doezelaar: 14 cm., Détail zij-aanzicht velletje leer.
Hierboven: zijaanzicht zeemleer
Het materiaal van de doezelaar is zacht chamois leer (waar ook handschoenen van worden gemaakt) en geen zeemleer omdat dat een andere structuur bezit. Ook de snijvlakken aan de zijkant zien er bij chamoisleer duidelijk anders uit dan bij zeemleer. Tenslotte is er duidelijk kleur- en structuurverschil tussen beide zijden van het velletje chamoisleer. Om het velletje van chamoisleer op te kunnen rollen als doezelaar is aan de lange kant een van dun naar dik verlopende zijkant aangebracht van ongeveer één centimeter. Om het opgerolde velletje leer een zekere stijfheid te geven wordt na het oprollen in het midden een strook papier in de vorm van een koker er strak omheen geplakt.
Dezelfde doezelaar, nu met papieren wikkel voor meer stijfheid.
Notenhouten deksel met ringetje (planchette noyer) en er bovenop grijze krijtstiftjes van Bourgeois Ainé.
Geperste houtskool no1. van Berville.
In het kistje bevinden zich ook setjes geperste houtskool no. 2, 3 en 4 van Berville. De geperste stiften zijn carrévormig en lopen taps toe.
Aan één zijde is de codering: B. PARIS 1 , 2, 3 of 4 aangebracht.
De nummers geven de hardheidsgraad aan.
In de catalogus uit 1898 van Frost & Adams Co. staan geperste stiften van het merk Berville in vier gradaties vermeld (zie afb. van cataloguspagina hiervoor). Een bekende gebruikster in Amerika van Berville houtskool in 1897 was o.a.: Miss S.J.F. Johnston. Ook William M. Hunt en John Singer Sargent hebben het benut.
Opvallend is het gewicht van de Berville stiften. Dat gewicht komt overeen met houtskool en niet met "siberisch krijt" (fusain comprimé). Siberisch krijt is zwaarder. Deze houtskoolstiften zijn gemaakt uit samengeperste houtskoolpijpjes die een bepaalde tijd in lijnolie hebben gelegen (fusain huilé). Deze soort is onder de naam "fusain vénitien" bekend in Frankrijk. In Venétië zouden kunstenaars deze bewerking hebben uitgeprobeerd omstreeks 1550. Deze in lijnolie gedrenkte, samengeperste houtskoolstiften geven minder poeder af dan de natuurlijke, onbewerkte houtskoolstiften. De hechting op papier is beter, de lijnvoering is krachtiger, de lijnen zijn intenser zwart en fluweelachtiger. Ook is het mogelijk deze taps toelopende stiften meerdere hardheden mee te geven. Hoe sterker samengedrukt des te harder is de stift. Of ze ook minder snel breken of gebroken kunnen worden is mij nog niet bekend. Zie ook: https://corpus.ulaval.ca/jspui/handle/20.500.11794/18030
Er blijken, net als bij krijt, zowel cilindrische als carrévormige stiften te koop te zijn. Ook de lengte kan variëren. Van Conté (1963) kwam ik onlangs een afbeelding van dubbellange stiften per vijf verpakt tegen op internet. Op internet is een doosje te zien met een etiket waarop "fusian vénitien extra dur". Dit doosje zou uit ca. 1840 dateren en is van Maison Berville, Paris. Helaas is op geen enkele manier te zien of de houtskool in dit internetdoosje is voorzien van een geperste hardheidsaanduiding en/of merknaam. Wellicht is alleen de verpakking oud en de inhoud niet. Weet u meer over de oude geperste houtskoolstiften van Berville en eventueel ook over amadou dan stel ik een mailberichtje daarover zeer op prijs.
Krijtdoosje met paletfunctie naar antiek Engels model
(Winsor & Newton uit ca 1890-1900 - Mahogany Palette Chalk Box)
Bijgaande afbeeldingen (klik op de afzonderlijke afbeeldingen voor een groter beeld) tonen een vurenhouten kopie van een mahoniehouten kistje zoals dat aan het eind van de 19e eeuw in Engeland werd gebruikt door academiestudenten en beeldend kunstenaars bij het krijttekenen à trois couleurs.
Het kistje bevat v.l.n.r. en van boven naar beneden de volgende materialen en gereedschappen:
- witte carrévormige krijtstaafjes,
- zwarte carrévormige krijtstaafjes,
- roodbruine carrévormige krijtstaafjes,
- naast het duimgat eventueel een flesje fixatief (mengsel op basis van schellakpoeder en klassieke, niet gedenatureerde, spiritus/ ethanol) en stuk gemodelleerd kneedgum,
(op de foto vervangen door kneedgum in doosje en kneedgum met tekenpunaises)
- fixatiefspuitje, buisje met rood- of zwartkrijtslijpsel (stumping chalk) voor het globaal opzetten grote modelschetsen met een doezelaar (stump) en een soort lijmkwastje met houten handvat om mee te doezelen? (vgl. een wiek of vlerk)).
- leren en/of zeemleren doezelaars, scherp keukenmesje,
- schuurplankje, puntenslijper klein enkelvoudig model (omdat bepaalde krijtpotloden vaak dikker zijn dan gewone potloden is een puntenslijper met twee verschillende openingen aan te bevelen) , potloodrestjes
(en tortillons in het originele Engelse kistje), diverse krijtpotloden (wit, zwart en roodbruin) of drie dubbele krijthouders (in het originele model zit één enkelvoudige krijthouder met houten handvat
De buitenafmetingen van het kistje dat model heeft gestaan zijn: breedte 172 mm, lengte 196 mm en hoogte incl. deksel 30 mm.
Er zijn ook kistjes met andere maatvoeringen bekend: 146 x 176 x 25 mm. (5 3/4 x 6 3/4 x 1 inch.) resp. 130 x 172 x 30 mm.
De deksel van een origineel kistje (grootste model) bestaat uit een middenplankje en twee aangelijmde zijdelen. Deze constructie voorkomt het kromtrekken van het deksel.
Het deksel van het kistje wordt door een haakje vastgeklemd.
De binnenkant van het deksel is over het hele oppervlak beplakt met dun zeemleer. Daarop kunnen vuile doezelaars en tortillons worden afgeveegd.
Mogelijk werd dit soort kistje al eerder dan aan het eind van de 19e eeuw bij het krijttekenen gebruikt.
In de praktijk ligt het kistje - zonder al te veel spullen erin - prettig in de hand.
De deksel zorgt voor een gelijke verdeling van het gewicht van het gehele object rond de duim.
Echt praktisch is het werken met dit duimkistje (stumping palette box) echter niet.
Roodkrijt doos
Bestaande platte houten doos na herindeling en gevuld met voor het merendeel zelfgemaakte roodkrijt stiftjes (2008).
De inhoud wordt afgedekt met een transparante plastic schuifdeksel.
Rood krijt doosje
Plat krijtdoosje met voor het merendeel zelfgemaakte roodkrijt stiftjes.
Tijdens vervoer is de inhoud, voor het sluiten van de deksel,
volledig afgedekt met een stukje golfkarton (2009).
Zie verder voor informatie over rood krijt en alles wat daarmee samenhangt:
Rood Natuurkrijt
Kistje met aardpigmenten in ruwe vorm (vlnr. : hard hematiethoudend donker roodbruin gesteente uit de VAR (Frankrijk), steenkool uit Tsjechië, poeder van roodbruine potscherven in bewerkte vorm (torentjesrood), leisteen uit Belgische Ardennen, grijsgroene versteende rivierklei uit de l'Herault, Champagnekrijt uit Noord-Frankrijk, uitgewassen oranjerode kleislib in bladvorm uit Lot-et-Garonne (gedroogde 'terre rouge'), hematietsteentjes uit dezelfde aarde, zeer bleke lichtgele oker uit Sicilië (vgl. Napels Geel), gele okerbrokken uit Moutiers en Puisaye, rode bolus (Fa. de Kat, Zaandam) , hematiethoudende violetbruine stenen uit Moutiers en Puisaye (vgl. dodekop).
Literatuurverwijzingen:
Als bronnen over oude Franse tekenkisten en hun inhoud hebben gediend:
Catalogue: Couleurs Fines et Matériel pour la peinture a l'huile, Lefranc et Cie, Paris 1905, 247 pp., met vele zwart-wit en kleuren illustraties en omslag in kleur
Catalogue: Couleurs Fines et Matériel d'Artistes, Bourgeois Ainé, Paris 1925, 340 pp., met vele zwart-wit illustraties
Als bronnen voor oude Engelse tekenkistjes en hun inhoud hebben gediend:
Historische catalogi van Winsor & Newton (uit de periode 1849 t/m 1950) en historische catalogi van 19e eeuwse Amerikaanse bedrijven in tekenmaterialen voor de Amerikaanse markt. Zie daartoe de pagina over schilderskisten op het menu linksboven op deze pagina.
