|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
LIJST MET
AQUARELVERF
KLEUREN VOLGENS W. GOEREE (1668) (en andere oude bronnen over pigmenten, zie literatuurlijst aan einde van pagina) Traduction en français de cette page par Google (Si la traduction en Français de cette pagina n'est pas accomplie alors retournent à la page hollandaise et cliquez sur le lien de traduction encore.) Translation into English of this page by Google (If the translation into English of this page is not completed then go back to the Dutch page and click the translation link again.)
  Wilhelmus Goeree (1635-1711) |
Aardpigmenten
Kistje met aardpigmenten in ruwe vorm: vlnr. hard hematiethoudend donker roodbruin gesteente uit de VAR (Frankrijk), steenkool uit Tsjechië, poeder van roodbruine potscherven in bewerkte vorm (torentjesrood), leisteen uit Belgische Ardennen, grijsgroene versteende rivierklei uit de l'Herault, Champagnekrijt uit Noord-Frankrijk, uitgewassen oranjerode kleislib in bladvorm uit Lot-et-Garonne (gedroogde 'terre rouge'), hematietsteentjes uit dezelfde aarde, zeer bleke lichtgele oker uit Sicilië (vgl. Napels Geel), gele okerbrokken uit Moutiers en Puisaye, rode bolus (Fa. de Kat, Zaandam) , hematiethoudende violetbruine stenen uit Moutiers en Puisaye (vgl. dodekop).
N.B. Het verschil tussen pigment en kleurstof is de herkomst. Pigmenten worden van mineralen (gekleurde gesteenten) gemaakt, van chemische neer- en aanslagen of van verkolingsresten van dierlijk materiaal. Kleurstoffen worden geëxtraheerd uit plantaardig materiaal met als toegevoegde drager aluin (voor aquarelverf) of vervaardigd van dierlijk/ organisch materiaal. Kleurstoffen worden aan vezels gehecht met behulp van aluin. Zie ook: Pigments through the Ages en Kleurstoffen (Wikipedia).
Miniatuurschilderen met uitgespoelde, zwevende deeltjes pigment
De pigmenten in de flesjes hiernaast zijn afkomstige van in de natuur gevonden brokken oker met verschillende kleurgradaties van heel lichte, bleke oker uit Sicilië tot donkerrode oker uit de omgeving van Roussillon. Vooral de laatste soort zanderige steenbrokken leverden na verpulvering, zeven en fijnmalen in een porceleinen vijzel wel drie roodbruine tinten oker op: een donkerrode, een middelrode en een lichte oranjerode kleur. Per kleurgroep werden de in water zwevende deeltjes uitgegoten op afzonderlijk platte witte borden. Na drogen werd het fijne pigment verzameld in flesjes met etiketten en werden de kleuren met aquarelverf op een papieren rondje bovenop de kurken aangebracht.
Nog meer informatie over wassen en levigatie
- Patrick Baty: Paint Technical , Oxford Ochre
- Randy Asplund: Making The 15th c. Style Schiff Book
- Claire Siconolfi: "Medieval Whimsies". Kijk ook bij Home voor kleurstoffen gemaakt van bessen.
- Michael Price: Selection of Crystals and Minerals Wassen en levigatie van minerale pigmenten met behulp van gedestileerd water waarin wat caseïne is opgelost. De hoeveelheid caseïne is afhankelijk van de mate van onzuiverheid van het mineraal.
Enkele mineralen om pigmenten van te malen ten tijde van Goeree en Norgate.
Van links naar rechts, van boven naar beneden:
kopersilicaat, orpiment (uit Noord Afrika), realgar,
lapis lazuli, azuriet, hematiet (uit Puissaye),
malachiet(2x), gele oker (uit Puissaye), cinnaber (natuurlijk vermiljoen uit Almaden), rode oker (uit Roussillon),
wit krijt (uit Le Tréport), zwart krijt (schalie uit Ierland), steenkool (uit Tsechië), rötel (uit Theley) en
rechtsonder: rode bolus (uit Pozzuoli, Italië)
Januari 2014: enkele mineralen uit de Egyptische woestijn (Sinaï?)
Enkele stadia bij het vergruizen, malen, spoelen, levigeren, wrijven, uitgieten en drogen van dodekop pigment. De tweede foto is een opname met kunstlicht. De derde afbeelding laat een tussenfase zien. Op het bord is de volgende dag het opgedroogde uitgietsel te zien van het bezinksel in de vijzel. Het zwevende pigment in het spoelwater (in suspensie) had na indrogen dezelfde kleur als het zwaardere bezinksel. Bij afschrapen op het bord werd de suggestie gewekt dat er nog een onderliggende roodbruine tint kon worden uitgespoeld. Vandaar dat voor fijnwrijven met water op de steen is gekozen. Spoelen na wrijven met de zware glazen loper (vgl. maal- of wrijfsteen) op de granieten wrijfplaat leverde echter geen duidelijke kleurverschillen op. Wel bleek dat bij het laten "dansen" van de suspensie op het bord/ het centrifugeren van de suspensie en het in trilling brengen van de suspensie er nogal wat resten fijn zwart gruis in het mengsel zaten. Deze deeltjes hebben een gelijk gewicht als de dodemanskop pigmentdeeltjes en zijn niet gemakkelijk te scheiden van dat pigment.
Bijgaande stenen uit Egypte bestaan uit donkere roodbruine oker (vgl. caput mortuum of dodekop), gele "oker" (afkomstig van de kern van een versteende zaadknop die aan de harde buitenzijde donkergetint is) en lichtgele oker (afkomstig van een lichtgetint stuk zandsteen).
Na vergruizen/ afschrapen is het gruis opgevangen in een porseleinen vijzel. Daarin is water aan het gruis toegevoegd en is de pasta fijngemalen. Na toevoegen van wat extra water in de vijzel zijn de zwevende deeltjes samen met het water afgegoten. Dit residu is steeds bewaard en apart ingedroogd.
Bij de donkerrode steen was het zware bezinksel vrijwel homogeen. De donkerste deeltjes waren echter door levigatie niet goed te scheiden. Bij de lichtgele okersteen waren er nogal wat zandresten die de kleur duidelijk donker beïnvloeden. Het zwaarste bezinksel van de lichtgele oker is daarom apart bewaard en niet als optimaal okerkleurig pigment bruikbaar. Het in water zwevende pigment is steeds uitgespoeld, opgevangen en na verdamping van het water in droge vorm bewaard. Het pigmenthoudende bezinksel is in alle drie de gevallen op een stenen plaat met een glazen loper fijngewreven. Daarna is het fijngewreven pigmentpoeder uitgegoten op een bord om te drogen. Om het drogen van het uitgietsel op het bord te versnellen kan het water boven/ naast het bezinksel met een wateropnemende tissue worden opgezogen. Dat leverde per steen bijgaande pigmenten op. Na droging is het pigment opgeslagen in kleine glazen flesjes voor verder onderzoek. Vermengd met wat aquarelvloeistof in de schelpen leverden de pigmenten de aquarelkleuren op die op de kleurstrookjes (washes) zijn te zien.
Zie ook: Leembouw Documentatie
Van Turkooissteen tot pigmentpoeder
Hierboven is een aantal stadia te zien van het proces om van een groene turkooisteen pigmentpoeder te maken. Alle foto's zijn bij daglicht gemaakt. Van een tweetal stenen is de kleinste gekliefd met een klap van een mokerhamer. De steen had ik ingepakt in een krant en het pakje lag op een stoeptegel. Bij de eerste slag brak de steen in twee delen. Er is met één helft van de kleinste steen doorgegaan. Deze is vergruizeld door er hard op te hameren. Het resultaat ligt in de porseleinen vijzel. Het fijnste gruis was in droge toestand maalbaar tot poeder, de rest was te hard en moest verder worden vergruizeld. Dat in tegenstelling tot malachiet. Voor het verder vergruizelen zijn enkele metalen schroefdoppen zonder ingelegd kartonnetje gebruikt. De kop van een klauwhamer paste precies in de dop en met de mokerhamer is een aantal keren op de andere hamerkop geslagen tot de stukjes turkoois waren verpulverd. Onder de dop was een plamuurmes plat neergelegd op een tegel om een vlakke ondergrond te hebben bij het hameren. Het gruis is vervolgens met flink wat inspanning in de vijzel fijngemalen onder toevoeging van gedestileerd water. Het bleekgroene spoelwater met de drijvende fijne pigment is afgegoten in glazen bakjes. Deze actie is enkele keren herhaald. Het vochtige residu bezit dezelfde kleur als de turkooisstenen. Er zitten nog wat kleine donkere gruisdeeltjes in, afkomstig uit de groeven in de turkooissteen, die na wrijven met water op de maalsteen met een glazen loper, bijna zijn verdwenen.
Helaas is de kleur - na wrijven op de steen (rechter afbeelding van bovenstaande twee) en daarna laten drogen - veel lichter dan aan de buitenkant van de groenige turkooissteen. Ik denk dat ik dus met kunstmatig turkoois bezig ben geweest. Gelukkig is de aankoop niet al te duur geweest. Verhitting van het poeder boven een gasvlam liet een verkleuring van het pigmentpoeder naar grijs zien. Het poederachtige karakter bleef daarbij wel behouden. De strookjes met washes laten de pigmentkleur zien als fletse aquarelverf.
Voorbeeld van ruwe mineraal Turkoois met kwarts-afdekking. Opvallend is de blauwe ondertoon op de foto.
Op internet zijn bij een aantal verfleveranciers (Kremer Pigmente e.a.) voorbeelden in kleur van Turkoois of Turks blauw pigment te zien. Daar blijkt echter dat deze helder gekleurde voorbeelden bestaan uit een mengkristal van kobalt en titaanoxyde en dus zeer waarschijnlijk geen korrel van de Turkooissteen bevatten. Het Mineraal Turkoois
Zie ook: http://www.kleurrijkewereld-sieraden.nl/turkoois-special/ en L. Wals: "OVER MINERALEN", Geonieuws-archief 4/1975
Zie ook: http://www.hethert.org/serabit.html en http://www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_1995_num_139_4_15537 Zoekterm: turquoise
Pigment van Rode Steenkoraal (Rhodactis)
Bijgaande foto's tonen een dunne laag afzetting van rose-rode steenkoraal (Rhodactis) op een stuk kalk. De steen is niet erg groot en bezit aan beide zijden een geringe hoeveelheid koraalafzetting van ongeveeer 1 mm. dik.
Om er pigment van te maken is een dunne laag van het oppervlak aan de niet-zichtbare zijde van het stuk kalk er afgeschraapt met een raspvijl.
Het roze gruis is, samen met de aangehechte en losse kalkdeeltjes, eerst in droge vorm fijngemalen in een porseleinen vijzel, daarna met water aangelengd en verder gemalen. Na de eerste wrijfhandeling en spoelgang/ levigatie is het eerste spoelwater met daarin rose zwevende deeltjes afgegoten in een glazen schaaltje (de zwaarste deeltjes bleven achter in de vijzel). Dit spoelwater is bewaard omdat daarin de fijnste, lichtste pigmentdeeltjes zitten en wat fijn kalkpoeder. Bij het residu in de vijzel werden verontreinigingen en zoutkristallen verwijderd. Daarna werd aan het donkerrose residu weer schoon water toegevoegd en werd er weer gemalen in de vijzel. Het maalsel werd de tweede keer al lichter van kleur. Dat maalwater is nog één keer gelevigeerd en afgegoten. Uiteindelijk werd na de derde maalgang gestopt omdat de kleurintensiteit van het mengsel duidelijk verminderde. Het afgegoten water met de lichte deeltjes is steeds bewaard en na bezinking in de schaaltjes/ bakjes van de vaste stof is het heldere water afgegoten. De vaste stof is bewaard en ingedroogd. Het laatst achtergebleven maalsel in de vijzel is op de wrijfsteen met wat water fijngewreven. Dat leverde een zeer lichte tint op, bijna vergelijkbaar met een lichte make-up poederkleur. De drie ingedroogde pigmentpoeder-tinten zijn, gezien de geringe hoeveelheden, aangelengd met aquarelvloeistof en goed dooreengeroerd. De aquarelverfmassa is bewaard in mosselschelpen.
Schelpen werden in de 17e eeuw vooral in Nederland en Engeland veel gebruikt als verfnapjes voor aquarelverf. Zie daartoe ook onderstaande afbeelding van de titelpagina van de Verlichterie Kunde van W. Goeree.
Vermiljoen pigment maken van een stukje Cinnabersteen
Hoewel de cinnabersteen aan de buitenkant weinig verraad van een helder rode kleur levert deze wat saaie steen toch een helderrood natuurlijk vermiljoen op. Van de hoeken van de cinnaber-steen zijn met een kleine hamer wat flinters afgeslagen. De flinters zijn in een bronzen vijzel tot gruis gestampt. Daarbij kwam al direkt poeder met een heldere rode kleur vrij. Dit gruis is vervolgens met wat gedestilleerd water uitgegoten in een porseleinen vijzel en fijn gemalen. In de porseleinen vijzel is een aantal keren het troebele rood gekleurde water afgegoten in kleine schaaltjes, daarna is er schoon water bij het residu gedaan en is er opnieuw gemalen tot de overgebleven massa homogeen van kleur en korrel was. Dit residu is op een glazen plaat uitgegoten en fijngewreven met een glazen loper. De vermiljoenrode kleur werd daarbij steeds helderder. Tussentijds zijn van drie fasen proefstrookjes (washes) van vermiljoenrood als aquarelverf gemaakt. De eerste drie washes laten links een iets donkerder rood zien dan rechts. De vermiljoenkleur op het grootste proefstrookje is afkomstig van de bovenste vochtige pigmentlaag voor het opdrogen op de glasplaat.
Op bijgaande linkerfoto zijn alle attributen samengebracht die zijn gebruikt: de bronzen vijzel (mortier, mortar) met bronzen stamper (pilon, pestle), de porseleinen vijzel met porseleinen loper, de glazen wrijfplaat met glazen loper, kuipjes voor het opvangen van gedecanteerd spoelwater met pigmentresten, een mosselschelp (met niet zichtbaar een potje met aquarelvloeistof) met wat, als aquarelverf, aangemaakt pigment, een paletmes met pigmentpoeder (afgeschraapt na droging) en een drietal washes (proefstrookjes).
De laatste twee washes (rechts) zijn van het onderste schraapsel op de glasplaat, na opdroging en verwijderen van de bovenste laag vermiljoenpigment. De laatste twee washes zijn wat minder sprekend rood van kleur dan de eerste drie. Het middelste proefstrookje is het meest helder vermiljoenrood van kleur. Op de foto met de vijf washes en de gekleurde vochtplas worden de laatste resten vermiljoen-pigment verzameld
In oude recepten wordt aangeraden om ochtendurine van jonge kinderen te gebruiken bij het wrijven van cinnaber-maalsel op de steen/ glasplaat. Het effect daarvan heb ik nog niet kunnen testen. Of het meer betekent dan een vervangingsmiddel voor gedestilleerd water heb ik nog niet kunnen nagaan. Mogelijk gaat zwavel en/of kwik een reactie aan met de chemische stoffen in urine waardoor de vermiljoenkleur wellicht positief wordt beïnvloed.
Van het verkregen vermiljoenrode pigmentpoeder kan met behulp van aquarelvloeistof vermiljoenrode-aquarelverf worden gemaakt. Met lijnololie gewreven levert het pigment vermiljoenrode olieverf op.
Zie voor meer informatie over het zelf maken van kleuren de in 2012 verschenen webversie van de Nederlandse vertaling van "De coloribus faciendis (Over het maken van Kleuren)" van Petrus van Sint Audomar.
- Laad bij een blanke PDF-startpagina de PDF-pagina opnieuw.-
Goeree
Op bijgaande kleurenkaart uit Verlichterie Kunde door W. Goeree, 1670, 2e druk, zijn de kleuren in november 2015 aangebracht volgens zijn opsomming.
De kleuren 3 en 19 (zilver en goud) zijn imitaties uit de 20e eeuw. Alle andere verfkleuren zijn gebaseerd op de oorspronkelijke minerale pigmenten en plantaardige kleurstoffen zoals die de afgelopen jaren door mij zijn verzameld/ aangemaakt. Bijv. de kleur bij nr. 7 is smalt van Winsor en Newton (actie 2007) , 8 is origineel lapis lazuli van 1e kwaliteit, 9 is echt lakmoes, 17 is echt guttegom of gamboge, 24 (Fermilioen) is geen cinnaber maar zou echt vermiljoen zijn op basis van kwik en zwavel, nog gemaakt in de 20e eeuw (of eerder) in Amsterdam. Helaas bleek onlangs (maart 2017) na wetenschappelijk onderzoek dat het aangeschafte pigment, in tegenstelling wat op de verpakking staat, geen korrel HgS bevatte maar veel bariet (hoog s.g.) en een onbekende organische rode kleurstof. , 29 is echte breziljeverf.
De bovenlaag van een aantal aquarelverfblokjes (zie hieronder) is na een aantal jaren moeilijk oplosbaar met water door uitharding van de gom. Dat was o.a. het geval bij de kleuren nrs 5, 14, 20, 25 en 28. Langer inweken met water van de oppervlaktelaag hielp. De kleurenkaart van Goeree met de "Percktjens" is gedrukt op wit printerpapier van 80 grs. met een laserprinter. De lijming en zuurtegraad van printerpapier is helaas ongeschikt voor de donkerrode lakverf van nr. 28. Dat verklaart zeer waarschijnlijk het uitlopen en verdonkeren ervan.
Doos met zelfgemaakte aquarelverfblokjes in de kleuren zoals die door Wilhelmus Goeree in zijn boek "Verlichteriekunde" beschreven zijn.
De doos bevat alle kleuren die in zijn boek voorkomen en is geschikt om o.a. 17e eeuwse en latere prenten te illumineren.
De blokjes hebben hetzelfde formaat als de blokjes die in de 18e eeuwse Engelse aquarelkisten van Reeves aanwezig zijn.
Zie ook de volgende link om te zien hoe in een 5-daagse workshop van David Cranswick cursisten, waaronder Joumana Medlej, leerden omgaan met pigmenten en kleurstoffen om er zelf verf van te maken.
Alchemy of paint - Stones, Plants and Mediums 9 maart 2013 http://majnouna.deviantart.com/journal/Alchemy-of-Paint-358497093 of http://majnouna.com/2013/03/09/alchemy-of-paint/ of http://majnouna.com/2013/03/
N.B. Een verzadigde aluinoplossing in water bevat 139 gr. aluin in 1 liter water bij 20 graden.
Wilhelmus Goeree noemt in zijn boek "Verlichteriekunde" (1668/1670 /1697/1705 en 1739) de volgende kleuren (pigmenten/ kleurstoffen):
Op bijgaand overzicht staan de kleuren gegroepeerd zoals die in het boekje "Verlichteriekunde" staan beschreven.
Van de blauwe kleuren zijn Blauw Lack en Lackmoes vooral transparant te gebruiken.
Van de Gele kleuren zijn Ligte Schijtgeel, Bruyne Schijtgeel, Saffraan, Geel Befien en Guttegom alleen transparant te gebruiken.
Van de Groene kleuren zijn Spaans groen en Sap Groen alleen transparant te gebruiken.
Van de Rode kleuren zijn Lack (cochenille of een andere lakkleur) en Brazilje verf vooral voor transparant gebruik.
Van de Bruine kleuren is Bitter vooral transparant te gebruiken.
Van de Zwarte kleuren is Lampfwart vooral voor transparant gebruik.
De totale reeks is zo samengesteld dat er per groep naast dekkende (opake) kleuren (meestal minerale pigmenten) altijd transparante kleuren of "lakken" beschikbaar zijn.
Vooral bij waterverf is transparantie van de kleur essentieel.
Goeree raadt aan op een glasplaat waaronder wit papier is geschoven de kleuren te mengen.
Door het ruime kleurenaanbod is onderling mengen tot een minimum te beperken waardoor kleuren minder snel vertroebelen.
In een oud Engels handboek over "Limning" (en ook bij Goeree) staat vermeld dat het te beschilderen papier met aluinwater (112,5 gr. aluin(poeder) op 950 ml. gedestil. water) dient te worden bestreken alvorens men gaat schilderen om het intrekken van de verf in het papier tegen te gaan. Het droge pigmentpoeder dient, om er mee te kunnen schilderen, per kleur met wat gomwater (85 gr. arabische gom (poeder) op 470 ml. gedestil. water) te worden gemengd tot aquarelverf alvorens het aan te brengen op papier. ( Thomas Jenner, A book of Drawing, Limning, Washing or Colouring of Maps and Prints etc. or The Young-mans Time well Spent., M. Simmons, London 1652, 40 pp. incl. ill., zie pag. 22. )
N.B. Daar waar over aquarelverfvloeistof of waterverfmedium wordt gesproken zie tekst elders op deze pagina.
Alle okers eerst verpulveren in vijzel en daarna "wassen/ spoelen" in glazen pot. Spoelwater met alleen allerkleinste pigmentdeeltjes overgieten op platte borden om te laten indrogen.
Goeree vermeldt in zijn overzicht geen azurietblauw en azurietgroen als aquarelverfkleuren. Norgate vermeldt azuriet (blue bise - green bise) wel.
De vraag is waarom Goeree azuriet als pigment niet vermeldt. Goeree vermeldt wel de kleuren Spaans groen en blaeuwen ascus of blauw as in zijn overzicht. Beide laatste kleuren werden chemisch vervaardigd als neerslagen, door koperplaat met azijnzuurdamp (groene aanslag) en daarna met amoniadamp (groene>blauwe aanslag) in contact te laten komen.
Waarschijnlijk was azuriet in zijn tijd kostbaar en vond hij het ook instabiel. Mogelijk vindt Goeree de partikelgrootte van gemalen azuriet in water voor aquarelverf niet fijn genoeg. Azuriet blijft ook na lang handmatig wrijven met een loper op de wrijfplaat wat zanderig, in tegenstelling tot malachiet dat veel fijner kan worden gewreven. Bepaalde middeleeuwse schilderijen lieten in de 17e eeuw al verkleuringen van azurietblauw en azurietgroen naar groen en bruin zien. Bij temperaverf wordt het hele ei (dus eiwit en eigeel) als bindmiddel gebruikt. De dooier bevat zwavel dat met kalkdeeltjes die aan azuriet vastzitten reageert. Ook de zuren in lijnolie doen dat. Onderzoek van o.a. Michael Price heeft aangetoond dat blauw azurietpigment mits fijn gewreven in een caseïne-oplossing en herhaaldelijk gelevigeerd, waardoor de meest pure blauwe delen overblijven, niet verkleurt. Blijkbaar zorgen de verontreinigingen voor de latere verkleuringen.
Vanaf de 14e eeuw tot 1526/1541 werd azuriet vooral uit Hongarije geïmporteerd. De kopermijn bij Rudabánya in Hongarije leverde de beste soort azuriet. In de 16e eeuw werd deze mijnstad door de Turken verwoest en kwam de export van koper en azuriet vanuit Hongarije grotendeels tot stilstand. De prijzen voor azuriet stegen sterk. Men zocht in die tijd naar een vervangingsmiddel voor azurietblauw en dat werd smalt, een bijprodukt uit de zilvermijnen. De vervaardiging van smalt werd een specialisme van de Nederlanders (Delfts blauwe tegels) en Vlamingen in de 17e eeuw. Smalt was populier bij schilders vanwege de lage prijs. Als Hongarije in 1699 wordt bevrijd van de Turken heeft smalt de rol van azuriet overgenomen. Smalt bevat kobaltblauw. Het verkrijgen van kobaltblauw uit smalt werd ontdekt in de eerste helft van de achtiende eeuw door de Zweedse scheikundige Brandt.
Azuriet als gesteente werd ten tijde van Goeree ook in Frankrijk gevonden (omgeving Lyon). De massieve vorm van azuriet (blauw malachiet, koperlazuur) wordt chessyliet genoemd, naar de vindplaats Chessy-les-Mines, ten noordwesten van Lyon. Daar komen afzettingen van massief azuriet voor. Azuriet lost bruisend op in zoutzuur of salpeterzuur. Bij verhitting boven een vlam smelt het. Bij verhitting wordt het zwart. Azuriet wordt ook gevormd in koperhoudende kalksteenafzettingen. Dat soort brosse stenen zijn gemakkelijk te verpulveren en te vermalen tot pigment.
Tegenwoordig is er in oktober in L'Arbresle, 25 km ten noorden van Lyon, jaarlijks een mineralen- en fossielenbeurs ( L'Arbresle and Chessy Mineral Association (AMAC)) waar veel azuriet wordt aangeboden.
Zie ook: http://nl.wikipedia.org/wiki/Tabel_van_pigmenten
Nr.
Kleur
Voorbeeld kleurstaal aquarelverf Grondstof
Bereiding
Gram
vaste stof per blokje na indrogen
Voor blokje (formaat 28x17x8mm bij aanmaken, droogt vaak echter kleiner in) aquarelverf:
Giftigheid
(+ = giftig)
Lichtecht- heid in vol zonlicht
1
Lood-wit
grijzig wit (bevat resten ongeoxideerd lood)
Ceruse bevat loodwit vermengd met mergelpoeder/ krijt.
Mengsel kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop) ?
Poeder (loodwit+krijt?) fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof of waterverfmedium mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen + Zeer giftig poeder (lood houdend), stofkapje en handschoenen gebruiken
-
2
Schelp-wit
zuiver wit
http://nl.wikipedia.org/wiki/Loodwit
Kremserwit is zorgvuldiger bereid lood-wit.
Ook de term zilverwit wordt voor Kremserwit gebruikt.
(bron: Handboek voor jonge beoefenaars en liefhebbers der schilderkunst door M.P.L. Bouvier, vertaald uit het Frans door J.C. Beijer, Breda, 1851)
Zuiverste loodwit (vanaf 1773 Kremserwit = loodoxyde + tinoxyde?)
Mengsel kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop)
10
Poeder (loodwit+tinwit) fijnwrijven na toevoeging van aquarelverf vloeistof of waterverfmedium mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen
+ Zeer giftig poeder (lood houdend), stofkapje en handschoenen gebruiken -
3
Schelp-zilver
Schelpzilverpigment in mosselschelp
Pigment kopen bij vakhandel
?
"Schelpje" zilververf op waterbasis gebruikt ter illustratie
+
+
4
Indigo
Indigo kleurstof
Indigobereiding (filmpje)
Kopen bij vakhandel
6
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen + Zeer fijn poeder, stofkapje gebruiken
-
5
Blaeuwe Lak
http://nl.wikipedia.org/wiki/Wede
Wede kleurstof (Isatis tinctoria)
Kleurstof is in poedervorm te koop in Lectoure (Frankrijk) als Blue de Lectoure.
De kleur van Wede is in aquarelverf wat grijziger-blauw dan Indigo
?
Poeder met wat water eerst heel goed fijnwrijven op een glasplaat met een glazen loper (niet malen in een vijzel, laat teveel zwarte kleurstofkorrels in tact!). Daarna aquarelverf- vloeistof of dik- vloeibare arabische gom toevoegen en pasta maken. (Tijdens het wrijven is goed te ruiken dat wede afkomstig is van rottende bladeren. Je snuift een soort stallucht op). In een aluminium kuipje doen en in laten drogen + Zeer fijn poeder, stofkapje gebruiken -
6
Blaeuw As
((synthetisch) kopercarbonaat)
Pigment is zelf te maken in kleine hoeveelheden
?
Blauwe Verditer: Zie instructie erover elders op deze pagina +
-
verkleurt zeer snel naar groen
als waterverf
7
Smalt
http://nl.wikipedia.org/wiki/Smalt
Enkele stadia van de bewerkingen van donkerblauwe glasscherfjes (gebruik alleen zeer donkerblauw glas en sla dat tot gruis tussen een dubbelgevouwen krant en maal het daarna in een schone stenen vijzel) tot lichtblauw pigmentpoeder (vgl. smalt). Spoelen gebeurt door de natte massa op een bord al draaiende in beweging te brengen (soort horizontale centrifuge). Naast vervuiling die uit de vijzel komt als vermalen porselein van vijzel en stamper, onstaat er ook vuil water door drijvende kleurloze glasdeeltjes. Na deze bewerking in een vijzel volgt nog een bewerking met een loper en water op een glazen plaat.
Van links naar rechts:
a. blauwe glasscherven van kapotgeslagen (op kobaltglas lijkend) glas,
(daarna glasscherven hameren tot gruis (niet getoond))
b. gruis malen in porceleinen vijzel tot poeder en spoelen (resultaat in linker zakje).
c. het 'groffe' maalsel van b na fijnwrijven met een loper op een glasplaat en na nogmaals spoelen.
Het uiteindelijke lichtblauw gekleurde poeder (rechts) is o.a. bij het schilderen van klassieke landschappen geschikt voor lichtgekleurde luchtpartijen vlak boven de horizon. Dit materiaal levert wel een bepaalde schittering op in de luchtpartijen en droogt gemakkelijk. Als aquarelverf wel met kleurloze (tragant)gom aanbrengen en als olieverf met blanke (papaver)olie.
De fijnheid en de helderheid van het industrieel vervaardigde smaltpigment is helaas niet te evenaren. Mogelijk gebruikt men daar een andere grondstof voor.
Zie ook: http://www.jcsparks.com/painted/pigment-chem.html#Smalt
en
http://www.eu-artech.org/files/Ext_ab/Spring.pdf
Pigment kopen bij vakhandel
Kleine actie-tube met W&N Smalt is misschien nog te koop bij vakhandel.
4
Poeder (Kremer Pigmente, fijnste kwaliteit Smalt) vermengen met aquarelverfvloeistof mbv. paletmes op glazen plaat en in kuipje in laten drogen + Zeer fijn poeder, stofkapje gebruiken -
8
Oltermarijn
http://nl.wikipedia.org/wiki/Lapis_lazuli
http://en.wikipedia.org/wiki/Ultramarine
http://en.wikipedia.org/wiki/Pigment
Genuine Ultramarine
Echt ultramarijn is zelf te maken uit lapis lazuli maar het is voor een optimaal resultaat beter het te kopen bij de vakhandel (Zecchi in Florence of Kremer Pigmente)
?
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen
Zie ook tekst elders op deze pagina.
-
+
9
Lakmoes
http://nl.wikipedia.org/wiki/Lakmoes
Kleurstof te koop bij groothandel in laboratorium benodigdheden
3
Korrels tot poeder fijnmalen in elektrische koffiemolen en daarna fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogenstofkapje gebruiken bij openen maalmachine -
10
Ligte-schijtgeel
http://en.wikipedia.org/wiki/
een 2e link
Takje met onrijpe bessen van de rhamnus saxatilis infectoria. Tussen 1 en 15 juni 2011 een paar honderd gram onrijpe (groene), halfrijpe (rode) en rijpe (blauwe) Graines d'Avignon verzameld, in de omgeving van Entrecasteaux in de VAR. Na half juni waren er nauwelijks meer onrijpe bessen te vinden. Na indroging gedurende enkele weken waren het volume en het gewicht elk tot ongeveer de helft afgenomen.
- Rhamnus catharticus minor
(Graine d'Avignon/ stil-de-grain)
Gemalen gedroogde (onrijpe) bessen kopen bij vakhandel (of zo mogelijk zelf (onrijpe) bessen plukken en kneuzen/ malen na indroging)
Baies Nerprun vert fermenté/ Gedroogde onrijpe Graines d'Avignon ). (blokjes ruitjespapier 5x5 mm)
Opvallend zijn de naden van de 3 zaadlobben. De gedroogde bessen lijken op graankorrels.
Baies de Nerprun fermenté/ Graines d'Avignon/ stil-de-grain. De totale oogst in 2011 aan gedroogde rijpe (l.o., donker van kleur), onrijpe (l.b., lichtgroen van kleur) en halfrijpe (r)) bessen.
3
Laat een builtje met 6 gram gemalen Graines d'Avignon weken in kokend water. Verwijder daarna het builtje. Doe wat aluinwater (oplossing 50 gram aluinpoeder op 1 liter gedest. water) bij het aftreksel en laat dit inkoken.
Laat de ingedikte vloeistof indrogen tot pasta op een plat bord, schraap de (bijna) droge massa er af en doe deze in een kuipje en laat de kleurstof uitharden (duurt meerdere dagen). Door de suikers in de bessen behoeft er geen aquarelverfvloeistof te worden toegevoegd. Het kleurblokje heeft een donkerbruine kleur maar levert wel transparante gele aquarelverf.
+ sterk laxerend -
11
Bruyne-schijtgeel
Bruin schijtgeel
Bovenstaand kleurstaaltje (aangebracht op aquarelpapier) is uitgevoerd met sap dat na filtrering afkomstig is van een mengsel van versgeplukte, gepureerde en opgekookte sporkehout bessen met wat water. Het gefilterde sap heeft vier dagen (afgedekt) gestaan alvorens het is ingekookt. Aan het ingekookte sap is achteraf aluinwater toegevoegd.
Het 'oude' sap ruikt echt naar poep.
Licht schijtgeel van Sporkehout-bessen
Dit lichte kleurstaaltje (aangebracht op aquarelpapier) is uitgevoerd met sap dat na filtrering afkomstig is van een mengsel van versgeplukte, gepureerde en opgekookte sporkehout bessen met wat water. Het gefilterde verse sap is daarna ingekookt. Vervolgens is er aan het ingekookte sap aluinwater toegevoegd. Daarna is het mengsel op een bord uitgegoten en ingedroogd.
Opvallend is dat de kleur op papier veel geler is dan die van sap dat enkele dagen heeft gestaan.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Sporkehout
Onrijpe, ongedroogde, sporkehoutbessen, geplukt op 7 juli 2011 in de omgeving van Bilthoven. (in 2012 konden groene bessen al vanaf 25 juni worden geplukt. Deze bessen droogden echter zo ver in dat er nauwelijks massa overbleef. Juni is dus te vroeg. ) Hoeveelheid, verkregen door 2 personen van enkele struiken, na drie uur plukken: 273 gram. Na indrogen is het gewicht en volume aanzienlijk minder.
Sommige bessen, die veel zonlicht hebben gekregen, beginnen in Nederland in juli al rood te kleuren aan de struiken. In de loop van juli zijn er vaak zowel een lichtgroene, een rode als een paarse (rijpe) bes vlak bij elkaar aan een tak te vinden. Medio juli is de beste tijd om te plukken. De pitten zijn dan volgroeid.
Bij het indrogen van de bessen (op oude kranten voor de vochtopname), een proces dat langzaam gaat, rijpen sommige lichtgroene bessen wat na en verkleuren gedeeltelijk tot rood. Ongeveer de helft is na een week nog lichtgroen van kleur.
Het advies, in oude literatuur, om onrijpe bessen te plukken is waarschijnlijk ingegeven door het gemak waarmee de bessen dan nog te plukken zijn. Ze zijn groen, hard en stevig, in tegenstelling tot rijpe bessen die paars-zwart, zacht en, zonder vieze, plakkerige handen te krijgen, moeilijk te plukken zijn. Van alle bessen is in gedroogde vorm ongeveer de helft nog geelbruin van kleur na een maand en geschikt om er kleurstof uit te trekken.
ZONDER BESSEN TOCH BRUIN-SCHIJTGEEL MAKEN
Bruin schijtgeel kan ook worden gemaakt door het uitkoken van kleine stukjes sporkehout in een steelpannestje met wat water. Giet het donkerbruine kooksap door een fijne zeef af en laat het inkoken tot een hoeveelheid van ongeveer één eetlepel. Voeg vervolgens aluinwater en wat aquarelverfvloeistof toe aan het gekleurde sap. Laat de zo verkregen gekleurde massa op een etensbord indrogen totdat alle vocht is verdwenen. Schraap daarna de droge, licht plakkerige massa van het bord en modelleer er een blokje aquarelverf van.
De aquarelverfvloeistof is nodig voor conservering omdat pectine, die wel in de bessen zit, onvoldoende of niet in de bast en de stengeldelen aanwezig is.
PAARS-GRIJZE INKT VAN SPORKEHOUTBESSEN
Van de zachte rijpe paarse bessen kan, na kneuzen en opkoken in wat water, na filtrering een donkere paars-grijze inkt worden verkregen die op papier als grijs overkomt. Proefjes op veschillende soorten papier laten zien dat de zuurtegraad van het papier een belangrijke rol speelt bij de kleurweergave van deze inkt.
Op zuurhoudend papier (printerpapier) reageert deze blauwgrijs/paarse inkt en gaat over in groen.
Hoe lichtecht deze inkt is moet nog worden uitgeprobeerd. Uit voorzorg, om schimmelvorming te voorkomen, is ter conservering wat natriumbenzoaat-poeder aan de inkt toegevoegd.
Proefjes op zuurvrij papier met kleuren sporkehoutinkt/verf v.l.n.r.: a. rijpe bessen: violet (aluin meegekookt) en b. violet-groen (aluin na koken toegevoegd), c. onrijpe bessen: bruin-geel en d. sporkehout bast: geel-bruin.
Proefjes op zuur papier (gewoon printerpapier en gestreken glad, dikker papier (strookjes). Opvallend is dat de linker twee kleuren groener zijn dan op het zuurvrije papier.
Frangula alnus (Alder Buckthorn; syn. Rhamnus frangula)
Onrijpe bessen van sporkehout in juli t/m sept. plukken.
Controle:
- takjes: zwart met kleine korte grijze streepjes,
- zaden in bessen: per bes twee - tot drie, geelgekleurde lobben, die op kleine tuinbonen lijken.,
- takjesuiteinden getooid met jonge loten.
- per takje vaak drie bessen in verschillende kleurgradaties
Onrijpe, niet gedroogde, sporkehout bessen (blokjes ruitjespapier 5x5 mm)
3
Doe 6 gram gemalen gedroogde bessen in een gazen builtje en hang dat in een geëmailleerd steelpannetje met wat water. Breng het water aan de kook om een aftreksel te maken.
Verwijder het builtje als het aftreksel op kleur is en doe er wat aluinwater bij. Laat het mengsel inkoken.
Giet het inkooksel op een plat bord, laat de kleurstroop uitharden en schraap deze van het bord. Vermeng het schraapsel eventueel met aquarelverfvloeistof (o.a. om schimmels te weren). Kneed of laat de pasta uitharden in een kuipje tot een blokje aquarelverf.
+ sterk laxerend
-
12
Mastikot
Vgl. http://nl.wikipedia.org/wiki/Loodwit
en massicot (litharge)
Pigment kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop) 12
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glasplaat en in kuipje in laten drogen+ Zeer giftig
poeder (bevat lood), stofkapje en handschoenen gebruiken
+
13
Geel-opriment
http://en.wikipedia.org/wiki/Orpiment
Orpiment (As2S3) in ruwe vorm is door en door geel (in tegenstellling tot realgar) en bezit een behoorlijk gewicht. De structuur van de steen is bros. Er is gemakkelijk wat poeder af te schrapen. Steen ruikt naar zwavel.
Pigment kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop)
of bij handelaar in ruwe mineralen
4
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen+ Zeer giftig poeder (bevat arsenicum), stofkapje en handschoenen gebruiken +
14
Saffraan
http://nl.wikipedia.org/wiki/Saffraan
Te koop per set zakjes of in buisje bij kruidenier
1
Poeder of draadjes (1 à 2 zakje(s)) in builtje laten weken in kokend gedesti- leerd aluinhoudend water. Builtje uitknijpen en verwij- deren. Vloeistof laten in- koken, afgieten (afschrapen) en daarna aquarelverf- vloeistof toevoegen. Mengsel in kuipje in laten drogen.
Of (bij geringe hoeveelheid):
Saffraandraadjes in alumi- nium kuipje doen, aquarel- medium toevoegen zo dat draden zich onder het vloeistofoppervlak bevinden en mengsel in laten drogen.
-
-
15
Geel-besien/ Beezye-Geel
http://en.wikipedia.org/wiki/Berberis_vulgaris
Zelf te bereiden in het voorjaar uit de schors van de zuurbes struik 4
Zie instructie elders op deze pagina
+ sterk laxerend -
16
Geel-oker
http://nl.wikipedia.org/wiki/Gele_oker
Okersteen (gemêleerd) gevonden aan de oever van de rivier de Aber bij Crozon in Bretagne. Nat geslepen/gewreven over een hard gebakken, vlakke rode baksteen en afgespoeld met water (zie schaaltje).
Zelf te bereiden van natuurlijke oker (brokken verpulveren en in vijzel malen en daarna uitwassen) anders pigment kopen als poeder bij vakhandel.
5
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper en in kuipje in laten drogen-
+
17
Guttegom
http://en.wikipedia.org/wiki/Gamboge
Brokken kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop)
Aquarelverf in tubes is tegenwoordig imitatie (new Gamboge, Guttegom imit.)
4
Blokje zagen uit brokje echte gamboge. Geen aquarelverfvloeistof toevoegen (overbodig)
+ Sterk laxerend
-
18
Rusgeel
http://en.wikipedia.org/wiki/Realgar
Links boven door midden gebroken stuk realgar (As4S4) in ruwe vorm (bruingelig van buiten, roodachtig van binnen). Rechts in vijzel klein deel van dezelfde steen als gemalen pigmentpoeder. Een realgarsteen bezit een behoorlijk gewicht en is vrij bros van structuur. Steen ruikt naar zwavel.
Ook wel Realgaar genoemd.
Pigment kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop)
4?
Pigmentbrokjes tot poeder malen in vijzel. Het poeder verkleurt tijdens het malen van rood naar oranjegeel.
Vervolgens pigment na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat fijnwrijven en in kuipje in laten drogen.
Bij het wrijven op een glazen plaat valt op dat de structuur van het poeder nogal vezelig is (vgl. orpiment)
+ Zeer giftig (bevat arsenicum), stofkapje en handschoenen gebruiken +
19
Schulp-gout
Schelp-goud voor stippen, lijnen e.d.
Voor vlakken: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bladgoud
Zie ook ter illustratie bladzijde uit W&N catalogus van 1948(?): small gold shell
Goudpoeder niet zelf maken van bladgoud maar kopen bij vakhandel ?
Zuiver 23.75 karaats goudpoeder aangemaakt met gom (geen flesje met waterverf goudkleur gebruiken want dat is pigment op koperbasis en het oxideert groen aan de lucht)
-
+
20
Spaans groen
Zie voor foto van natuurlijk Spaans Groen pigment in minerale vorm bijgaande link
Spaans groen, groenspaan (grünspan) of Verdigris.
(Verdigris is een complex van: koper(II)acetaat, koper(II)oxyden en koper(II)carbonaat).
Kopen bij vakhandel?
Tegenwoordig als synthetisch pigment te koop.
+, giftig en vreet door wand van aluminiumkuipje heen
+
21
Sap groen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Wegedoorn
http://de.wikipedia.org/wiki/Purgier-Kreuzdorn
Rhamnus cathartica
Zelf plukken in september of kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop)
Bessen kunnen onrijp, mits goed 'gedroogd', worden bewaard in glazen pot voor later gebruik.
N.B. Narijpen van de bessen is mogelijk tijdens het drogen.Vandaar de donkere kleur van de hier getoonde gedroogde bessen.
4
Zie instructie elders op deze pagina
+ sterk laxerend
-
22
Berg groen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Malachiet
Pigment zelf te maken door stukje malachiet te verpulveren 10
Gruis tot poeder malen in porseleinen vijzel. Na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper pigment fijnwrijven op glazen plaat en verfmassa in kuipje in laten drogen. Zie instructie bij Norgate.
-
+
23
Groene aard
http://nl.wikipedia.org/wiki/Groene_aarde
Groene aarde in minerale vorm buitenzijde
Groene aarde in minerale vorm binnenzijden breukvlak
Na het malen van het gruis met water van bovenstaande natuurlijke groene aarde-steen in een porseleinen vijzel was het lichtere, eerste troebele residu, vervuild en niet geschikt voor een heldere kleur aquarelverf. Bij droging op een bord is de kleur van het volgende residu ook veel lichter en grijsgroener dan die van het uitendelijke residu. Voor heldergroene aquarelverf van groene aarde kunnen alleen de achterblijvende zwaardere pigmentdeeltjes worden gebruikt. Die dienen dan wel alsnog op de wrijfsteen verder fijngewreven te worden.
Pigment kopen bij vakhandel
In de natuur bezit het mineraal op breukvlakken diverse tinten van lichtgroen tot donker blauwgroen. Hoewel de steen aan de buitenkant donkergroen (kopergroen) is en compact lijkt, breekt de steen onverwacht op breukvlakken. Het pigmentpoeder is "zanderig".
Geschikt voor de onderschildering van huidskleur bij olieverf en om een schets op te zetten in olieverf.
8
Gruis tot poeder malen in porseleinen vijzel. Daarna fijnwrijven met glazen loper op glasplaat, na toevoeging van aquarelverfvloeistof en in kuipje in laten drogen.
N.B. Bij het vergruizen van dit mineraal in een koperen vijzel komt een geur van oude sigaretten peuken vrij. Het gruis is goed tot poeder te malen in een vijzel. Dit pigmentpoeder neemt wel veel aquarel vloeistof op. (vgl. oker)
-
+
Kenmerkend voor groene aarde zou de transparantie zijn. Groene aarde pigment (zwaarste bezinksel) aangewreven met gomwater geeft dat effect duidelijk op de wrijfsteen en ook op papier.
Dit onderzoekje is mede gedaan omdat groene aarde vaak met tempera of lijnolie vermengd als onderschildering en voor de eerste schetsmatige lineaire opzet van een olieverfschildering werd gebruikt ten tijde van bijv. Poussin.
24
Fermilioen
De bovenste kleur is imitatie vermiljoen op basis van Cadmiumrood, de middelste is obscuur vermiljoen en de onderste is echt vermiljoen (HgS)
Er is hier geen kleurstaal van Cinnaber (zie echter eerder onderdeel boven dit schema)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Vermiljoen
http://nl.wikipedia.org/wiki/Cinnaber
Tot de 8e eeuw werd natuurlijk vermiljoen gemaakt uit Cinnaber, een mineraal dat o.a. in Almaden in Spanje voorkwam. Deze mijn is al geruime tijd uitgeput.
Ten tijde van Goeree werd kunstmatig vermiljoen-pigment gemaakt door verhitting van kwik en zwavel (HgS).
Sinds de 19e eeuw is kunstmatig vermilioen pigment in de verfindustrie vervangen door cadmiumrood-oranje.
Brokjes Vermiljoen (inhoud 3 gr.) in soort luciferdoosje voor Chinese Kalligrafie. Wetenschappelijk onderzoek heeft in maart 2017 aangetoond dat deze vermiljoen echt is en van hoogwaardige kwaliteit.
Pigment vermiljoen (HgS) kopen bij vakhandel of cinnabersteen bij mineralenhandel
(Cinnaberpoeder alleen beroepsmatig te koop)
Chinese Vermiljoen in brokjes (chips) is betaalbaar en te koop bij Chinese speciaalzaken voor Kalligrafiebenodigd- heden (bijv. Ming Ya Books Co. in Amsterdam)
11(HgS)
4(cadm)
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen+Giftig
(bevat kwik), stofkapje en handschoenen gebruiken
+
25
Menye
http://nl.wikipedia.org/wiki/Loodmenie
Kopen bij vakhandel (alleen beroepsmatig te koop) 11
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen+Giftig
(bevat lood), stofkapje en handschoenen gebruiken+
26
Rood krijt
http://en.wikipedia.org/wiki/Clay
http://en.wikipedia.org/wiki/Chalk
Rode bolus kopen bij vakhandel in brokken
11
Zonodig met ijzerzaagje verfblokje op maat zagen. Aquarelverfblokje kan ook van rode boluspoeder en aquarelverfvloeistof worden gemaakt.
-
-
27
Roon oker
http://en.wikipedia.org/wiki/Ochre
http://nl.wikipedia.org/wiki/Roussillon_(Vaucluse)
Rode oker te vinden in de natuur (o.a. omgeving Roussillon) of door gele oker te verhitten (branden)
8
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen-
-
28
Lak
http://nl.wikipedia.org/wiki/karmijnzuur
Proefstrookjes
Links de cochenille zonder
extra gom, rechts met extra
gom.Cochenille bestaat uit gedroogde luizen en is te bestellen bij bedrijven die ambachtelijke textielverf leveren.
6 gram is voldoende voor 1 blokje aquarelpigment
Zie bijgaande URL
4
Luizen fijnmalen en in builtje laten weken in klein beetje (half wijnglas) kokend gedestileerd aluinhoudend water. Dit enkele keren herhalen in nieuwe vloeistof tot er geen kleurstof meer wordt afgegeven. Builtje uitknijpen en verwijderen. Vloeistofextracten verzamelen en laten inkoken, afgieten op bord en laten drogen. Afschrapen en daarna ingedikte Arabische gom toevoegen. Mengsel in kuipje laten drogen.
Bij witte wijn ipv. gedestileerd water wordt de kleur warmrood ipv. purper(lila).
-
-
29
Brezilje verf
http://nl.wikipedia.org/wiki/Brazielhout
Brazielhout, grondstof in de vorm van vezels (houtrasp) . Ondanks de oranje kleur van de houtrasp, is het extract donkerrood.
Kleurstof (poeder of vezels) kant en klaar kopen bij vakhandel
?
Kant en klaar poeder/ pigment met aquarelvloeistof mengen op glasplaat met glazen loper (poeder is sterk vocht absorberend). Daarna mengsel in kuipje doen en in laten drogen.
Of:
Houtrasp in builtje laten weken in kokend gedestileerd aluinhoudend water. Builtje uitknijpen en verwijderen. Vloeistof laten inkoken, afgieten (afschrapen) en daarna aquarelverfvloeistof toevoegen. Mengsel in kuipje laten drogen.
-
-
verkleuring van oranje naar donkerrood bij houtraspextract
30
Bruyn oker
vgl. http://nl.wikipedia.org/wiki/Gele_oker
Te vinden in de natuur of kopen bij vakhandel
4
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen-
+
31
Bitter
http://nl.wikipedia.org/wiki/Roet_(materie)
http://en.wikipedia.org/wiki/Bistre
http://en.wikipedia.org/wiki/Soot
Bij een open haard: roetschraapsel van haardplaat opvangen
3
Water toevoegen aan het poeder en dan het mengsel fijnwrijven mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen. Gom is niet noodzakelijk omdat roetschraapsel teerhoudend is.
+
+
32
Keulse aarde
Pigment kopen bij vakhandel (Kasselse of Keulse aarde).
Niet: van Dijck bruin want dat is veel bruiner
5
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen+ zeer fijn poeder, stofkapje gebruiken
+
33
Lamp-swart
http://en.wikipedia.org/wiki/Carbon_black
Pigment kopen bij vakhandel of achterzijde van etensbord beroeten met kaarswalm (kaarswalm geeft bruinig zwart)
6
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen
Bij kaarsroet is gomwater als bindmiddel niet persé noodzakelijk
+ zeer fijn poeder, stofkapje gebruiken
+
34
Been-swart
http://en.wikipedia.org/wiki/Bone_char
Pigment kopen bij vakhandel of resten van verkoolde botjes gebruiken
4
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen-
+
35
Wijngaard-swart
Wijnranktakjes voor en na verkoling
Oude takken van wijnrank verkolen (stukjes tak strak inpakken in aluminiumfolie en in open haard op gloeiende vuurresten laten verkolen) en verpulveren tot pigment (koel, blauwig zwart)
5
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen-
+
36
Smee kool-swart
http://nl.wikipedia.org/wiki/Steenkool
Fijne, hoogwaardige Engelse steenkool (uit o.a. Charlerloi) die verbrandt met witte as of Smids-kolen (Duits: Schmiede Kohle) verpulveren tot pigment
(warm, bruinig- zwart)
4
Poeder fijnwrijven na toevoeging van aquarelverfvloeistof of aquarelverf medium
mbv. glazen loper op glazen plaat en in kuipje in laten drogen-
+
37
Oost-Indische Inkt
Oost-Indische_inkt
http://www.youtube.com/watch?v=QqkpvUHAjBE (na 6.45 minuten begin fabricage-beelden)
Watervast na oplossen en gebruik op papier
Kopen bij vakhandel in staafvorm
10
Desgewenst met ijzerzaagje blokje op maat zagen
-
+
